Asset Recovery CEE
Już 13 kwietnia br. w Warsaw Marriott Hotel odbędzie się wydarzenie skierowane do prawników, podmiotów finansujących spory sądowe, specjalistów dochodzeń korporacyjnych i ekspertów ds. odzyskiwania mienia zgromadzi czołowych ekspertów i praktyków branżowych z regionu Europy Środkowo-Wschodniej i spoza niego.
Więcej informacji: https://assetrecoverycee.com/
Czy asset recovery działa?
Uznając poważny problem korupcji oraz potrzebę usprawnienia mechanizmów zwalczania jej niszczących skutków i ułatwienia odzyskiwania dochodów z korupcji, społeczność międzynarodowa wprowadziła nowe ramy w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko korupcji (UNCAC). Rozdział V konwencji zapewnia te ramy dla zwrotu skradzionych aktywów, wymagając od państw-stron podjęcia środków w celu powstrzymania, zajęcia, konfiskaty i zwrotu dochodów z korupcji
Gromadzenie dowodów i danych wywiadowczych jest prowadzone przez funkcjonariuszy organów ścigania pod nadzorem prokuratorów lub sędziów, lub przez prywatnych detektywów w celu stworzenia profili podmiotowych i finansowych. W niektórych przypadkach wymagane jest specjalne upoważnienie od sędziego, prokuratora lub funkcjonariusza organów ścigania, aby uzyskać dostęp do baz danych agencji rządowych lub prowadzić nadzór elektroniczny. W innych przypadkach dochodzenia mogą być prowadzone za pośrednictwem otwartych źródeł informacji (OSINT), gdzie dane są publicznie dostępne. Solidny profil obejmowałby informacje o aktywach posiadanych przez cele, ich rodziny i współpracowników oraz powiązane przedsiębiorstwa. Dane finansowe mogą obejmować wszystkie aktywa i pasywa, dochody i wydatki celów i ich przedsiębiorstw.
Jedną z kluczowych przeszkód w śledzeniu i odzyskiwaniu nielegalnych zysków z korupcji jest brak przejrzystości korporacyjnej: w trakcie dochodzeń w sprawie korupcji śledczy często muszą najpierw odkryć, kto faktycznie czerpie korzyści z posiadania danego składnika majątku - na przykład spółki lub nieruchomości, które są zaangażowane w schemat korupcyjny - ponieważ rzeczywisty właściciel może być ukryty za wieloma warstwami spółek fasadowych lub za dyrektorem spółki nominowanej. Wdrożenie skutecznego systemu ujawniania informacji o rzeczywistych beneficjentach stanowi poważne wyzwanie, a większość krajów ma trudności z wdrożeniem standardów FATF dotyczących przejrzystości rzeczywistych beneficjentów (beneficial ownership transparency).
W miarę postępu sprawy dotyczącej odzyskiwania mienia współpraca międzynarodowa stanowi zasadniczą drogę do skutecznego zwrotu mienia, które zostało przekazane do jurysdykcji zagranicznej lub ukryte w niej. Wspiera ona gromadzenie dowodów i informacji, wdrażanie środków tymczasowych oraz ostateczną konfiskatę dochodów z korupcji i ich zwrot. Współpraca międzynarodowa obejmuje "pomoc nieformalną", wnioski o wzajemną pomoc prawną (MLA) oraz ekstradycję. Wniosek o MLA jest zazwyczaj pisemnym wnioskiem wykorzystywanym do gromadzenia dowodów (z zastosowaniem środków przymusu obejmujących techniki śledcze), uzyskania środków tymczasowych oraz dążenia do egzekwowania krajowych nakazów w obcej jurysdykcji.
Oprócz pracy dochodzeniowej i prawnej prowadzonej przez prawników oraz różnych rodzajów współpracy międzynarodowej pomiędzy jurysdykcjami, które pomagają w przyspieszeniu procesu odzyskiwania mienia, często pomijanym obszarem pozostaje koordynacja krajowa. Dotyczy to przejrzystego systemu współpracy krajowej, zapewniającego, że istnieje agencja wiodąca oraz że wszystkie podmioty posiadające istotne informacje na szczeblu krajowym mogą się nimi wzajemnie dzielić. Koordynacja krajowa może przybrać formę grupy zadaniowej ad hoc lub bardziej stałego komitetu wspierającego spójność i wymianę informacji.
W zależności od jurysdykcji zaangażowanej w sprawę odzyskiwania majątku oraz od praktyków/ organów ścigania, których zadaniem jest odzyskanie skradzionego majątku, istnieje szereg dróg prawnych dostępnych dla krajów w celu określenia najlepszego sposobu prowadzenia sprawy. Postępowania mogą obejmować działania karne lub cywilne (lub oba) i mają na celu odzyskanie aktywów poprzez nakaz konfiskaty, rekompensatę, odszkodowanie lub grzywnę. W obu przypadkach kraje muszą ustalić standard dowodowy, a w przypadku postępowania karnego - związek między aktywami a przestępstwem, co może być trudne do udowodnienia. Jednakże po wydaniu przez sąd nakazu zajęcia lub konfiskaty mienia należy podjąć odpowiednie kroki w celu wykonania tego nakazu i ułatwienia zwrotu mienia do państwa wnioskującego.
Gdy nakaz konfiskaty zostanie wykonany w jurysdykcji, do której się zwrócono, i gdy żadne przeszkody prawne ani polityczne nie utrudniają postępów, aktywa są często przekazywane do skarbu państwa lub funduszu konfiskaty państwa, do którego się zwrócono, a nie bezpośrednio do jurysdykcji, do której się zwrócono. W rezultacie potrzebny będzie inny mechanizm, aby zorganizować zwrot aktywów. W zależności od umów/polityk między zaangażowanymi jurysdykcjami, aktywa mogą zostać zwrócone wspólnie lub częściowo, natomiast pozostała część jest zatrzymywana przez jurysdykcję, do której się zwrócono, w celu pokrycia kosztów zatrzymania, utrzymania i dysponowania skonfiskowanym mieniem. Majątek może być również zwrócony bezpośrednio ofiarom na mocy nakazów sądowych.
Podczas wszelkich starań o odzyskanie majątku w sprawach korupcyjnych prawdopodobnie pojawi się szereg kwestii politycznych. Jurysdykcje, do których zwrócono się z wnioskiem, mogą obawiać się, że środki te zostaną ponownie wyprowadzone w wyniku kontynuacji lub odnowienia korupcji na terytorium jurysdykcji, do której zwrócono się z wnioskiem. Ponadto jurysdykcje wnioskujące mogą sprzeciwiać się próbom narzucenia przez inne państwo lub zagraniczne instytucje warunków i innych poglądów na temat sposobu wykorzystania skonfiskowanego mienia. W niektórych przypadkach do ułatwienia zwrotu i monitorowania odzyskanych środków wykorzystano organizacje międzynarodowe, takie jak Bank Światowy, specjalnie do tego powołane instytucje/fundacje oraz NGOs.
Czy asset recovery działa?
Odzyskiwanie majątku to proces, który pozwala na wykorzenienie dochodów z korupcji publicznej i zwrócenie ich krajom i ludziom, którym zostały one pierwotnie skradzione. Dobrze przeprowadzony proces odzyskiwania mienia może zapewnić potrzebne fundusze rozwojowe, naprawić krzywdy wyrządzone przez korupcję i odbudować zaufanie społeczne. Gdyby choć ułamek miliardów skradzionych dolarów został odzyskany i zwrócony ludziom, którym je skradziono, obywatele odnieśliby korzyści, a skorumpowani urzędnicy zostaliby pociągnięci do odpowiedzialności, a wszystko to bez kosztów dla podatników. Aby spełnić bliźniacze cele sprawiedliwości i rozwoju, ustawodawcy powinni pilnie zainwestować w działania związane z odzyskiwaniem majątku jako sposób na walkę z kleptokracją i osiągnięcie pozytywnych zmian społecznych.
Fundacja BOTA pokazuje potencjał i siłę odzyskiwania majątku. Założona w 2008 roku przez rządy Kazachstanu, USA i Szwajcarii oraz liderów społeczeństwa obywatelskiego w Kazachstanie, została powołana do życia w celu zwrotu ponad 115 milionów dolarów w aktywach skradzionych z kasy państwowej na rzecz dzieci, młodzieży i ich rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji. BOTA rozdzieliła te środki wśród najbiedniejszych ludzi w kraju poprzez oparte na potrzebach stypendia dla młodzieży na wyższe uczelnie, bezpośrednie transfery pieniężne w celu zachęcenia i umożliwienia gospodarstwom domowym dostępu do wczesnej edukacji i usług zdrowotnych w okresie prenatalnym, a także rozszerzenie usług społecznych, takich jak infolinia kryzysowa dla młodzieży i nowy model opieki zastępczej.
Już teraz istnieją możliwości zastosowania dziś wniosków z BOTA i innych działań podejmowanych w przeszłości. Zamrożone aktywa na Ukrainie należące do byłego prezydenta Janukowycza są gotowe do zwrotu w oczekiwaniu na wynik toczącego się postępowania sądowego. Urzędnicy w Sierra Leone i Angoli również prowadzą sprawy sądowe, w których można odzyskać aktywa. Niektóre kraje, takie jak Mozambik, uchwalają ustawy rozszerzające ich możliwości odzyskiwania nielegalnego majątku, podczas gdy inne, jak Kenia, konfiskują majątek w coraz szybszym tempie.
Co za tym idzie, asset recovery nie jest procesem łatwym, ale możliwym do wykonania i jak świadczą powyższe przykłady jest to też proces efektywny przy współpracy wszystkich zainteresowanych.
